البته در اینکه سرانه مصرف کالاهایی مثل نان و انرژی‌هایی مانند بنزین در ایران بالاست‌، شکی نیست‌، اما آیا مي‌توان کیفیت و نوع استاندارد را در این ماجرا نادیده گرفت؟
چندی دیگر قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا مي‌شود‌، قانونی که افزایش قیمت بنزین یکی از محورهاي آن به حساب مي‌آید. اگرچه از دید کارشناسان‌، واقعی شدن قیمت‌ها به خصوص در بخش انرژی و به طور خاص در مورد بنزین‌، در کل اقدامي‌لازم و صحیح است‌، اما آیا با شرایط فعلی مي‌توان انتظار نتایجی مثبت را از گرانی بنزین داشت؟ سال‌هاست بنزین با قیمتی بسیار پایین‌تر از سایر کشورها به خصوص اروپایی‌ها‌، در ایران توزیع مي‌شود و دولت طی چند سال گذشته همواره بر واقعی شدن قیمت این سوخت تاکید کرده‌، تا بدین وسیله مصرف آن را نیز کاهش دهد.
این موضوع در حالی است که به گفته کارشناسان‌، هنوز مقدمات و زیرساخت‌های لازم برای جایگزینی سوخت دیگری به جای بنزین وجود ندارد و از سوی دیگر افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز بخصوص بنزین با شرایط فعلی از جمله نوع خودروهای تولیدی و استاندارد سوخت و وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومي‌همخوانی ندارد.
آن‌طور که کارشناسان مي‌گویند‌، تا سیستم حمل و نقل عمومي‌به خصوص مترو و اتوبوس‌، گسترش نیافته و بودجه بیشتری در اختیار آنها قرار نگیرد‌، نمي‌توان کاهش مصرف سوخت و کم شدن آلودگی (بحران این روزهای کلان شهرهای کشور)‌ را انتظار کشید. از آن سو وقتی برخی خودروهای پرمشتری تولید داخل‌، از مصرف سوخت بالایی برخوردار بوده و آنها نیز که کم مصرف‌ترند‌، کیفیت مناسبی ندارند‌، شاید چندان منصفانه نباشد بنزین را با قیمتی بین‌المللی در ایران عرضه کرد. اوضاع به شکلی است که گویا باید بیشتر بار واقعی شدن قیمت بنزین را مشتریان به دوش بکشند و تولیدکنندگان و نهادهای مرتبط با ناوگان حمل و نقل عمومی‌، سنگینی کمتری را در این ماجرا حس خواهند کرد.
ما و دنیا
این روزها اگر نگاهی به روند فعالیت خودروسازان بزرگ دنیا بیندازیم‌، متوجه خواهیم شد که آنها بیش از هر زمان دیگری به تولید خودروهای کم مصرف روی آورده‌اند و این موضوع به شکل بسیار محسوس و قابل توجهی، در حال گسترش است. اهمیت این موضوع به حدی است که در دو سه سال گذشته‌، خودروهای کم مصرف یا به اصطلاح «سبز»‌، گل سرسبد نمایشگاه‌های جهانی خودرو بوده‌اند‌، حال آنکه در ایران‌، دو سال است بر سر ارتقای استاندارد سوخت و تولید خودروهایی متناسب با این استاندارد‌، بحث و جدل مي‌شود.
با نگاهی به محصولات خودروسازان داخلی طی سال 88 و هشت ماه امسال متوجه خواهیم شد که‌، نه تنها از تولید خودروهای کم مصرف و پاک با طراحی جدید خبری نیست‌، بلکه بر رشد تولید محصولاتی پرمصرف و با درجه آلایندگی بالا نیز تاکید شده است. نرخ بالای سوخت سبب شده تا مشتریان جهانی خودرو طی سال‌های اخیر، به تدریج از خودروهای حجیم و پرمصرف، فاصله گرفته و به خرید کم‌مصرف‌ها و همچنین هیبریدی‌ها روي بیاورند و از آن سو خودروسازان نیز که در بازار پررقابت و فشرده فعلی، به دنبال حفظ و البته گسترش فروش خود هستند و در قبال تولید محصولات پرمصرف و آلاینده، با جریمه‌هایی سنگین روبه‌رو هستند، بیش از پیش به تکاپوی تولید خودروهای کم مصرف افتاده‌اند. این موضوع در حالی است که بازار خودرو ایران، رقابت چندانی را به خود نمي‌بیند و خودروسازان نیز که با همین محصولات فعلی‌، روزگارشان مي‌گذرد‌، انگیزه و تمایل چندانی به طراحی و تولید محصولات کم مصرف ندارند.
در واقع مشتریان ایرانی که چندی دیگر باید افزایش محسوس نرخ بنزین را به چشم ببینند، حق انتخابی بسیار اندک در بازار خودروهای کم مصرف دارند و از آن سو نیز نمي‌توانند چندان روی ناوگان حمل و نقل عمومي‌حساب باز کنند. دبیر پیشین انجمن خودروسازان در این مورد مي‌گوید: در حالت کلی‌، مصرف سوخت خودروهای داخلی تفاوت چندانی با تولیدات خارجی ندارند . داوود میرخانی رشتی با بیان اینکه 95 درصد خودروهای داخلی‌، از مصرف سوخت مناسبی برخوردارند‌، مي‌گوید: اگر میانگین مصرف سوخت خودروهای خارجی پایین است‌، به آن لحاظ است که این موضوع فقط مختص بنزین نبوده و سایر سوخت‌ها مانند گاز و گازوئیل را نیز در بر مي‌گیرد. به گفته وی‌، چون حجم قابل توجهی از تولید خودروسازان بزرگ دنیا را محصولات دیزلی (گازوئیلی) تشکیل داده و مصرف سوخت آنها نسبت به خودروهای بنزینی پایین‌تر است‌، میانگین مصرف سوخت نیز كاهش مي‌يابد.
دبیر پیشین انجمن خودروسازان تاکید مي‌کند: همین ارتقای استاندارد سوخت از یورو 2 به یورو 4‌، که بحث و جدل در مورد آن بسیار است‌، تنها 10 درصد میانگین مصرف سوخت خودروها را پایین خواهد آورد. اظهارات میرخانی در شرایطی است که یکی از استادان دانشگاه علم و صنعت‌، مي‌گوید: اگر خودروهای داخلی در مصرف فرق چندانی با خارجی‌ها ندارند‌، پس باید نتیجه بگیریم این همه هزینه و تحقیقی که خودروسازان بزرگ دنیا طی 25 سال گذشته در مورد کاهش مصرف سوخت انجام داده اند‌، بیهوده بوده است. وی با اشاره به اینکه تفکر «تحول تکنولوژیکی» در خودروسازی ایران جا نیفتاده‌، مي‌افزاید: گفته مي‌شود که خودرویی مثل پراید کم مصرف است‌، هرچند این حرف در کل درست به نظر مي‌رسد‌، اما باید توجه داشت که پراید در مقایسه با چه خودروهایی مصرف سوخت کمتری دارد؟
این استاد دانشگاه ادامه مي‌دهد: اگر بررسی کنیم خواهیم دید که همین پراید که حدود 40درصد از تولید خودروسازی ایران را شامل مي‌شود‌، نسبت به همکلاسان خارجی خود مصرف سوخت بالا و البته کیفیت پایین‌تری دارد. یک کارشناس اقتصادی نیز با تایید گفته‌های اين استاد دانشگاه عنوان مي‌کند: متاسفانه در خودروسازی ایران‌، هزینه چندانی صرف تحقیق و توسعه نمي‌شود و به همین دلیل خودروهای کم مصرف‌تر و به روزتر‌، جایی در این صنعت ندارند.
سوختی که استاندارد نیست‌، گران مي‌شود
یکی دیگر از چالش‌هایی که ایرانی‌ها در افزایش قیمت بنزین با آن روبه‌رو خواهند بود‌، استاندارد نبودن نوع سوخت توزیعی در کشور است. در حال حاضر بنزین به عنوان سوخت غالب‌، استاندارد یورو2 را پاس مي‌کند‌، حال آنکه در کشورهای اروپایی و آمریکایی‌، بنزین یورو5 و چندی دیگر‌، یورو6 عرضه مي‌شود. همین سوخت نامناسب نیز به نوعی سبب شده خودروسازان انگیزه چندانی در تولید محصولاتی با استاندارد بالا نداشته باشند.
مدیرعامل سازمان بهینه سازی و مصرف سوخت در این مورد مي‌گوید:استاندارد نبودن سوخت‌، سه تا پنج درصد در افزایش مصرف تاثیرگذار است. عباس کاظمي ‌در عین حال تاکید مي‌کند: البته سوخت استاندارد‌، خودرو استاندارد مي‌خواهد و این دو اگر در کنار هم باشند‌، به کاهش مصرف سوخت کمک خواهند کرد.
عدم توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی
اما یکی دیگر از چالش‌های گرانی بنزین‌، توسعه نیافتن ناوگان حمل و نقل عمومي‌به نحوی شایسته است. به زعم کارشناسان‌، اگر مترو و اتوبوس به عنوان دو رکن اصلی ناوگان حمل و نقل عمومی‌، توسعه پیدا کنند‌، آنگاه مي‌توان نتایج مثبتی را از گرانی بنزین حاصل کرد.
دبیر پیشین انجمن خودروسازان در این مورد مي‌گوید: شهری مثل پاریس‌، سه برابر تهران خودرو دارد‌، اما چون ناوگان حمل و نقل عمومي‌آن گسترده و توسعه یافته است‌، مردم کمتر از خودرو شخصی استفاده کرده و از همین روست که میانگین مصرف سوخت در این شهر در سطح پایین‌تری نسبت به تهران ما قرار مي‌گیرد.
میرخانی مي‌افزاید: وقتی خطوط مترو و اتوبوس‌، گسترده نیست‌، نمي‌توان به مردم گفت که از خودرو شخصی استفاده نکنند.
به گفته وی‌، چون قرار است گاز و گازوئیل نیز گران شوند‌، نمي‌توان روی آنها نیز به عنوان سوخت‌های جایگزین حساب کرد و بنابراین باید با توسعه ناوگان حمل و نقل استفاده از خودرو شخصی و مصرف سوخت را كم کرد.
کاهش تعرفه واردات خودرو
آزادسازی قیمت سوخت یکی از اصلی‌ترین اهداف هدفمندی یارانه‌ها به شمار مي‌رود‌، حال آنکه به گفته کارشناسان اقتصادی‌، این آزادسازی باید شامل تعرفه واردات خودرو نیز شود.یک کارشناس در این مورد مي‌گوید: دولت وقتی قرار است قیمت بنزین را افزایش دهد‌، باید در کنار آن سطح رقابت خودروسازان داخلی را نیز به واسطه کاهش تعرفه واردات‌، بالا ببرد.
وی با تاکید بر اینکه اگر این اتفاق نیافتد‌، ناهنجاری مصرف سوخت ادامه خواهد یافت‌، مي‌افزاید: باید با اتخاذ یک سری تدابیر و با در نظر گرفتن توان خودروسازان داخلی‌، تعرفه واردات خودروهای کم مصرف را پایین آورد‌، تا مشتری در شرایط گرانی بنزین‌، حداقل حق انتخاب بیشتری داشته باشد.
این کارشناس تاکید مي‌کند:این کار البته نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق، حساب شده و قابل اجرا است، که باید توسط کارشناسان و خبرگان صورت گیرد و با انجام آن، مشتری ایرانی نیز کمي ‌تا قسمتی، به حق و حقوق خود از خودروسازی کشور برسد.