حال سوال اینجاست که چرا خودرو کم مصرف در کشور ما سرانجامی ندارد و خودروسازان و واردکنندگان به رغم مشوق‌هایی که از سوی دولت در نظر گرفته شده، نسبت به تولید یا واردات خودروهای کم مصرف رغبتی نشان نمی‌دهند.
در قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت سوخت که سال 86 به تصویب رسید، تکالیفی در راستای صرفه‌جویی و مدیریت در مصرف سوخت برای دولت تعریف شد، از جمله بهینه‌سازی تولید خودرو از طریق تولید خودروهای دوگانه‌سوز، حمایت از خودروهای برقی و هیبریدی وکم مصرف و... . حال در شرايطي که سه سال از ابلاغ مصوبه مذکور می‌گذرد، هنوز برنامه‌ای یا چشم‌اندازی برای تولید خودروهای کم‌مصرف متصور نیست، و ظاهرا خودروسازان داخلی هم سعی خود را برای کم‌مصرف کردن خودروهای موجود کرده‌اند و خبری از تولید یا برنامه‌ریزی برای خودرو جدید کم مصرف نیست‌. اگر مسوولان یا خودروسازان از زمانی که دغدغه تولید خودرو ملی را داشتند، دغدغه خودرو کم‌مصرف را هم داشتند، شاید همزمان با حذف یارانه سوخت، مشتریان برای انتخاب خودروی خود دچار زحمت نمی‌شدند. چندی پیش یکی از معاونین وزارت صنایع و معادن از ساخت چهار پلت‌فرم داخلی تا سه سال آینده و با هزینه‌ای بالغ بر سه هزار میلیارد تومان خبر داد‌.
انگیزه پایین خودروسازان و واردکننده‌ها
از سوی دیگر اگرچه طی یکی دو سال گذشته قوانین و تخفیف‌هایی در جهت تسهیل تولید و واردات خودروهای کم‌مصرف در نظر گرفته شده است، اما به نظر می‌رسد گیرایی و کشش آنها به حدی نبوده که انگیزه لازم را در تولیدکنندگان و واردکنندگان داخلی به وجود بیاورد. اگر نگاهی آماری به دستاورد قوانین و تخفیف‌های در نظر گرفته شده برای تولید و ورود کم‌مصرف‌ها بیندازیم، متوجه خواهیم شد که این نوع خودروها هنوز جایگاه واقعی خود را در بازار کشور به دست نیاورده اند، حال آنکه دنیا با سرعتی زیاد به سمت کاهش مصرف سوخت و تولید محصولات کم مصرف در حرکت است. در حال حاضر از بین خودروهای تولید داخل، پراید، 206 و تندر-90 را خودروهایی کم‌مصرف عنوان می‌کنند، این در شرایطی است که پراید از کیفیت مناسبی برخوردار نبوده و تیراژ و قیمت 206 و تندر نیز جوابگوی مشتریان داخلی نیست.
از آن سو بازار خودروهای وارداتی نیز به جز تویوتا یاریس، خودرو کم مصرف دیگری به خود نمی بیند. با این حساب شاید بتوان این گونه نتیجه گرفت که ظاهرا مشوق‌ها و شرایط در نظر گرفته شده برای واردات خودروهای کم‌مصرف، چندان انگیزه ای پیش پای واردکنندگان برای فعالیت بیشتر در این زمینه، نگذاشته است. آن طور که از متن قوانین بر مي‌آید، هم اکنون تنها قانون تسهیل‌کننده برای واردات خودروهای کم‌مصرف در کشوردر نظر گرفتن 40 درصد تخفیف گمرکی براي كم‌مصرف‌ها و هيبريدها است. قانون در نظر گرفته شده، در شرایطی است که به گفته دبیر انجمن خودروسازان، نمی‌توان بابت رشد ورود محصولات کم‌مصرف، روی آن حساب کرد. احمد نعمت بخش با اشاره به اینکه خودروهای هیبریدی از قیمت بالایی برخوردارند، می‌گوید: تخفیف 40 درصدی نیز نمی‌تواند انگیزه چندانی در واردکنندگان برای ورود خودروهای هیبریدی ایجاد کند.وی می‌افزاید: در حال حاضر تعداد خودروهایی که زیر شش لیتر می‌سوزانند، در سطح دنیا پایین است؛ بنابراین نمی‌توان از واردکنندگان نیز انتظار زیادی در این مورد داشت.
به گفته نعمت بخش، کم‌مصرف‌ترین خودرو حال حاضر بازار ایران، یاریس است که بیش از هفت لیتر در هر 100 کیلومتر سیکل ترکیبی بنزین می‌سوزاند. دبیر انجمن خودروسازان در ادامه به نوع سلیقه مشتریان ایرانی نیز اشاره کرده و مي‌گوید:بهترین انگیزه برای تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو، تقاضای مشتریان است، زیرا این تقاضا است که حکم به افزایش عرضه خودروها یا کاهش ورود آنها به بازار مي‌دهد.
کاهش 40 درصدی تعرفه کم‌مصرف‌ها
علاوه بر خودروسازان داخلی، واردکنندگان نیز طی سال‌های گذشته تمایلی برای ورود خودروهای کم‌مصرف از خود نشان نداده‌اند.
عدم تمایل واردکنندگان به ورود خودروهای کم‌مصرف در حالی است که به گفته حسین‌هاشمی رییس کمیته خودرو ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، خودروهای با مصرف سوخت کمتر از شش لیتر مي‌توانند از تخفیف 40 درصدی تعرفه واردات استفاده کنند.
هاشمی در پاسخ به این پرسش که با توجه به تسهیلات در نظر گرفته شده چرا تاکنون وارد‌کنندگان اقدامی برای ورود خودروهای کم‌مصرف صورت نداده‌اند می‌گوید: ثبت سفارش در سال‌جاری متوقف بوده به همین دلیل امکان ورود این خودروها وجود نداشت، اما با آغاز ثبت سفارش به صورت موردی برخی وارد‌کنندگان در خصوص ورود خودروهای کم‌مصرف اقداماتی صورت خواهند داد.
علی جزایری رییس انجمن موتور نیز در خصوص عدم گرایش وارد‌کنندگان به ورود خودروهای کم‌مصرف می‌گوید: قیمت خودروهای وارداتی موجب شده تا این خودرو‌ها به بخش خاصی از جامعه اختصاص پیدا کند که برای این بخش بهای سوخت از اهمیت کمی برخوردار است به همین دلیل واردکنندگان دلیلی برای ورود خودروهای کم مصرف احساس نمی‌کنند.
جزایری در پاسخ به این پرسش که چرا خودروسازان تمایلی برای تولید خودروهای کم مصرف ندارند نیز مي‌گوید: الزامی برای تولید خودروهای کم مصرف در نظر گرفته نشده به همین دلیل خودروسازان تاکنون تمایلی برای تولید این خودروها نداشته‌اند.
علاوه بر نبود الزام برای تولید خودروهای کم‌مصرف تعرفه بالای قطعات CKD نیز موجب شده تا خودروسازان گرایشی برای تولید یا مونتاژ خودروهای کم مصرف از خود نشان ندهند.
مدير صنايع خودرويي ستاد مديريت و حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت در خصوص اینکه چه اقدامی برای تولید خودروهای کم مصرف صورت گرفته است، مي‌گوید: به منظور تشویق خودروسازان، آيين‌نامه جديد تشويق و جريمه براي توليد خودروهاي کم مصرف و پرمصرف تدوین شده که در اين آيين‌نامه علاوه بر طرح کاهش تعرفه واردات خودروهای با مصرف کمتر از شش لیتر، تشويق‌هايي نیز براي توليد خودروهاي کم‌مصرف در کشور در نظر گرفته شده تا توليد اين خودروها در کشور افزايش يابد.به گفته‌هاشمي در حال حاضر برخي از خودروسازان داخلي، براي واردات تعدادي از قطعات تا سقف ۶۵ درصد تعرفه پرداخت مي‌کنند و از آن جا که سياست دولت در حوزه مديريت مصرف سوخت کاهش مصرف سوخت خودروهاي توليدي است، لذا يکي از اقداماتي که در این آیین‌نامه پيش‌بيني شده، ارائه مجموعه‌اي از تخفيفات ترجيحي در بحث تعرفه‌هاي گمرکي است.
کم‌مصرف‌ها
همه ساله سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا فهرستی از کم‌مصرف‌ترین‌ها منتشر می‌کند‌. این فهرست به مردم کمک می‌کند تا مشارکت فعال‌تری در کاهش آلودگی هوا و همچنین صرفه‌جویی در مصرف سوخت داشته باشند.
هر چند در کشور ما به دلیل عدم تنوع محصولات تولیدی و وارداتی انتخاب متنوعی نیز وجود ندارد، اما هر شش ماه یکبار شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران جدولی از میزان مصرف خودروهای داخلی و وارداتی منتشر می‌کند‌. طبق آخرین اطلاعات موجود در جدول این شرکت در حال حاضر خودرو 110 MVM چيني در صدر خودروهای کم‌مصرف در کشور تولید می‌شود.پس از MVM سايپا ۱۴۱ و پرايد صبا نیز توانسته‌اند رده‌هاي دوم و سوم جدول کم‌مصرف‌های داخلی را به خود اختصاص دهند. از محصولات ايران خودرو نیز کم‌مصرف‌ترين خودروها در سیکل ترکيبي تندر۹۰ بوده و بعد از آن سمند مجهز به موتور TU5 و پژو ۲۰۶‌هاچ‌بک قرار دارند.
هرچند این خودروها توانسته‌اند نام کم‌مصرف‌ها را به خود اختصاص دهند، اما یک کارشناس خودرو در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما معتقد است که در نظر گرفتن میزان مصرف سوخت بدون در نظر گرفتن قدرت موتور به تنهایی نمی‌تواند معیاری برای تعیین میزان مصرف سوخت باشد.
به گفته وی، در تمام دنیا برای تعیین میزان مصرف سوخت یک خودرو، حجم موتور و قدرت آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، اما در ایران حجم موتور با میزان مصرف سوخت در ارتباط است به همین دلیل نمی توان میزان مصرف سوخت خودروها را به صورت علمی مورد ارزیابی قرار داد.
به گفته کارشناسان در ایران خروجی قدرت موتور برای تعیین میزان مصرف سوخت لحاظ نمی‌شود این در حالی است که قدرت خودرو یکی از عوامل تاثیر گذار در این خصوص است، چرا که در سربالایی‌ها میزان مصرف سوخت خودروهایی که از موتوری با قدرت پایین برخوردارند بیشتر از سایر خودروها خواهد بود.